විලක ජලය පුපුරා යෑම.

විශාල විලක තියන ජලය එකවරම පුපුරා යන්න පුලුවන් කියලා කිව්වොත් යාලුවෝ පුදුම වෙන්නත් පුලුවන්. නමුත් මේ පිපිරිම නිසා සුනාමියක් වගේම, ඊටත් වඩා භයානක අනතුරක් ඇතිවිම නිසා විශාල හානියක් සිදුවෙනවා. මෙහෙමයි මේක වෙන්නේ.

ලෝකයේ අක්‍රිය ගිනිකදු ආවාට වල ජලය එකතු විමෙන් විල් සැදෙනවා. මෙම ගැබුරු විල් පතුලට යටින් ඇති මැග්මා වලින් පිටවන CO2 (කාබන්ඩයොක්සයිඩ් වායුව) විලේ ගැබුරේ පතුලේ ජලයට එක් වෙනවා. මෙසේ ජලයට එක්වන CO2 වායුව, ඉහල ජල ස්කන්ධයේ පීඩනය හේතුවෙන් ජලය මතුපිටට නොපැමිණ විලේ ජලයේ දියවෙනවා. වසර මුලුල්ලේ එකම උෂ්නත්වයක පවතින සමකාසන්න විල් වල මෙසේ වායු තැම්පත් වීම සිදුවෙනවා.

සමකාසන්න නොවන විල් වල ශීත කාලයේදි ජලය සිසිල් වි ඝන විම නිසා ජල ස්ථර මාරු විම හේතුවෙන් එවැනි විල් වල මෙසේ CO2 තැම්පත් වීම අවමයි. 

දැන් විල හරියට සෝඩා බෝතලයක් වගේ. උඩින් යෙදෙන පීඩනය නිසා තමයි CO2 සිර වෙලා තියෙන්නේ. නමුත් විල තුල හදිස්සියේ ඇතිවන පීඩන වෙනස්කම්ක්, උෂ්නත්ව වෙනස්කමක් හෝ විල් පතුලට එක්වන CO2 ප්‍රමාණයේ අධික වැඩිවිමක් හේතුවෙන් විලෙහි ජලයේ වූ CO2 එකවරම නිදහස් වීමෙන්, විලේ ජලය අධික වේගයෙන් විසිරි පුපුරා යෑමක් වෙන්න පුලුවන්. හරියට සෝඩා බෝතලයක් එක්වර විවෘත කලා වගේ.

මේ පිපිරිම නිසා සුනාමි තත්ත්වයක් ඇති වෙන්න පුලුවන්.මෙසේ ඇතිවන සුනාමි රල අඩි සිය ගනනක් උසට නැගෙන්න පුලුවන්. නමුත් මේ පිපිරුම භයානක වෙන්නේ මෙයින් පිටවන අධික CO2 ප්‍රමාණය හේතුවෙන්. මෙසේ පිටන අධික CO2 වායුව ප්‍රමාණය නිසා හුස්ම ගැනිමේ අපහසුව ඇතිවි විශාල ජිවින් පිරිසක් මිය යන්න පුලුවන්. ඇතිවන සුනාමියට වඩා CO2 පිටවිම දරුණු වෙන්නේ මේ නිසා.

කැමරූන් වල පිහිටි මොනෝන් විල 1984 පිපිරියැමෙන් සිදුවු අනතුරින් පුද්ගලයින් 38 දෙනෙකු මිය ගියා.1986 වසරේදි මේ ආකාරයටම නියෝස් විල පුපුරා යෑමෙන් පුද්ගලයින් 1700කට ආසන්න පිරිසක් හා සතුන් 3500කට ආසන්න සංඛ්‍යාවක් මිය ගියා. බහුතරයක් දෙනා මියගියේ විලෙන් පිටවූ CO2 හා වෙනත් විෂ වායු වර්ග ආඝ්‍රහණයෙන්.

පුපුරායැමෙන් නිකුත් වු co2 ආස්වාසයෙන් මියගිය සතුන්

නියෝස් විල පුපුරායැමෙන් පසු

  

පුපුරා ගිය විලක්.

දැනට හදුනාගෙන තියනවා කොංගොව හා රුවන්ඩාව අතර තියන ‘කියු විල‘ මෙසේ පිපිරිමට හැකියාවක් තියන විලක් කියලා. කියු විල පෙර පිපිරු විල් වලට වඩා 2000 ගුණයක් පමණ විශාලයි. ඒ වගේම විල තුල CO2 වලට අමතරව මිතේන් වායුවත් රැස් වෙනවාලු. විල පිහිටා තියෙන්නේ ජනාකිර්ණ ප්‍රදේශයක බැවින් පුපුරා ගියොත් වන හානියක් අධිකයි.

මෙසේ පුපුරායැමේ අවධානමක් ඇති අප්‍රිකානු විල් වායුහරණය කිරිමට විවිධ පරික්ෂකයන් උත්සහ කලත්, විල් වල විශාලත්වය හා අප්‍රිකානු රටවල් අතර ඇති යුද්ධ මෙම වායුහරණ ක්‍රියාවලි සිදුකිරිමට දැඩි බලපෑමක් එල්ල කරණවා.

- රොෂින් ප්‍රනාන්දු